Binnen het sociaal domein, zoals schuldhulpverlening en werk en inkomen, is de grote invloed van chronische stress op mensen al jaren bekend. De last van voortdurende zorgen over financiële zekerheid en de stress die gepaard gaat met schulden en armoede is overduidelijk.

De wetenschap dat stress de motivatie, het gedrag en de keuzes van mensen beïnvloedt, is ook algemeen bekend. Het belang van stress-sensitief werken is dan ook duidelijk en deze benadering wint snel terrein. Steeds meer organisaties omarmen deze veelbelovende aanpak.

Je hebt vast wel eens gehoord van termen als “stress-sensitief werken,” “stress-sensitieve dienstverlening” en “stress-sensitieve gespreksvoering.” Maar wat houden deze begrippen eigenlijk in en waarin verschillen ze?

Stress-Sensitieve Dienstverlening

Stress-sensitieve dienstverlening richt zich op het verminderen van stress en het bevorderen van autonomie en eigen kracht. Deze benadering legt de nadruk op de manier waarop de hele dienstverlening wordt vormgegeven, met speciale aandacht voor het verminderen van stress en het ondersteunen van mensen in stressvolle situaties. Het is vergelijkbaar met “stress-sensitief werken,” maar benadrukt de algehele dienstverlening en ondersteuning.

Stress-Sensitief Werken

Stress-sensitief werken gaat uit van begrip van de manier waarop chronische stress het gedrag en de besluitvorming van mensen beïnvloedt. In deze benadering worden methoden gezocht om stress te verminderen en mensen te ondersteunen.

Stress-Sensitieve Aanpak

Een stress-sensitieve aanpak komt in feite neer op “stress-sensitief werken.” Het draait om rekening houden met de stress die mensen ervaren en het benaderen van individuen op een respectvolle en ondersteunende manier.

Stress-Sensitieve Gespreksvoering

Dit vormt een specifiek aspect van stress-sensitief werken, gericht op de uitvoering. Het gaat over de gesprekken die professionals en vrijwilligers voeren met cliënten. Bij stress-sensitieve gespreksvoering staat het stressniveau van de cliënt centraal, met als doel het gesprek zo te voeren dat stress wordt verminderd in plaats van verhoogd.

Deze stress-sensitieve benaderingen dragen aantoonbaar bij aan het begrip en de ondersteuning van mensen die kampen met chronische stress. Ze verbeteren niet alleen de dienstverlening, maar ook de manier waarop gesprekken worden gevoerd in het sociaal domein en aanverwante sectoren.

Zijn jullie klaar om jullie cliënten met chronische stress op een effectievere wijze te ondersteunen? Ontdek in onze trainingen de benadering en vaardigheden om het verschil te maken.

Dit artikel is geschreven door Joyce Bakker, oktober 2023

Deel 2. Over de B van Betrokkenheid.

Het moet van binnen komen…

Hij moet het wel zelf willen…

Als zij niet intrinsiek gemotiveerd is, gaat zij het toch niet doen…

Zo maar een paar uitspraken die ik regelmatig hoor van consulenten. Het idee leeft dat motivatie iets magisch is. Iets dat er wel of niet is, waar je van afhankelijk bent en waar je weinig invloed op hebt. Best lastig als je in het sociaal domein werkt en een van je taken is om mensen te motiveren en activeren. Want hoe doe je dat dan?

Twee onderzoekers, Deci en Ryan hebben een heel praktische theorie ontwikkeld: Zij beschreven dat mensen pas sterk gemotiveerd zijn en kunnen groeien als aan drie psychologische basisbehoeften is voldaan. De drie basisbehoeften die alle mensen, ongeacht achtergrond of cultuur, gemeen hebben. Je kunt dus de motivatie van de ander versterken als je je hier bewust op richt. Ik beschrijf ze hieronder en laat daarna zien hoe dat er praktisch uitziet in een gesprek.

A: Autonomie: Invloed hebben op het eigen leven en keuzevrijheid ervaren.

B: Betrokkenheid of verbinding: Erbij horen, ergens onderdeel van zijn.

C: Competentie: Het vertrouwen in eigen kunnen hebben, zelfvertrouwen hebben.

In deel 1 lees je voorbeelden hoe je de Autonomie kunt versterken.

In deze blog lees je meer over Betrokkenheid.

Betrokkenheid of verbinding is de behoefte van ieder mens om zich verbonden te voelen met anderen en goede relaties met anderen te hebben. Zonder verbinding is de kans dat je je cliënt ‘kwijt’ raakt dan ook groot. Het is dan ook belangrijk om te blijven investeren in je relatie met je cliënt. Want we weten dat een goede relatie tussen de hulpverlener en hulpvrager veel invloed heeft op het succes van de hulpverlening. Als je hier, vooral in het eerste contact, tijd aan besteedt, maak je de kans op een succesvol traject stukken groter. Je versterkt de verbinding tussen je cliënt en jou door samen te werken, empathisch te luisteren en je waardering en compassie te tonen.

Voorbeelden van betrokkenheid creëren in een gesprek:

• Empathie tonen door reflectief te luisteren: “Je vindt het moeilijk om hier om hulp te komen vragen, je zou het liefste alles zelf doen.”
• Geef een compliment in de vorm van een bekrachtiging: “En ondanks al het gedoe kom je toch hier naartoe. Je bent echt wel een doorzetter!”
• Laat je cliënt geen uitzondering zijn: “We zien hier bijna altijd dat er meerdere pogingen nodig zijn om een goed CV te maken.”
• Ontlok je cliënt tot positieve uitspraken over zichzelf: “Ondanks alles wat er gebeurt is, klink je als een heel gezellige vader. Hoe krijg je dat voor elkaar?”
• Laat merken dat jullie het samen doen: “Als jij je CV in orde maakt, dan kijk ik vast voor welke functies op dit moment veel vacatures zijn, hoe klinkt dat?”

Wat betekent dit voor jou?
In je gesprekken heb je dus veel invloed op je cliënt, je kunt iemand de-motiveren en motiveren. In onze trainingen Motiverende gespreksvoering en stress-sensitieve gespreksvoering leer je deze principes vertalen naar jouw gesprekken. Zodat het voor jou voortaan ook een A,B,C´tje is om je cliënt te motiveren!

Neem voor maatwerktrainingen hier contact op met Joyce Bakker.

Lees ook deel 1: Over Autonomie versterken en deel 3: Over Competentie versterken.

Bron: Deci, E.L. Ryan, R. M. ( 2018) Self-detemination Theory.

Dit artikel is geschreven door Joyce Bakker, juni 2023

Werken in het publieke en sociale domein betekent dat je werkt binnen kaders; de wet- en regelgeving. En tegelijkertijd is het je opdracht om mensen te motiveren en activeren. Daarin is het versterken van zijn autonome motivatie leidend, onder andere door samen te werken met je cliënt en zijn autonomie ruimte geven. Dat lijkt tegenstrijdig, maar dat hoeft het niet te zijn. De kunst zit in de combinatie van die twee. Duidelijk informeren mét behoud van de relatie.

Deze combinatie vraagt om enerzijds heel duidelijk te informeren over de kaders, de werkwijze, verwachtingen, mogelijkheden en onmogelijkheden van je dienstverlening. Je schetst als het ware het speelveld waarop jullie aan het werk gaan. Tegelijkertijd bouw je continue aan de samenwerkingsrelatie; door aan te sluiten bij je cliënt en motivatie te ontlokken.

In je gesprek helpt het dan als je voor een neutrale positie kiest. Dus niet: “Jij moet je aan deze regels houden” want dan zet je jezelf tegenover de ander. En dat verstoort de relatie en roept alleen maar weerstand op. Maar wel: ¨Dit is wat er van jou verwacht wordt in deze situatie, en laten we eens samen kijken wat dat voor jou betekent.¨

Je bent dan glashelder en je kiest ervoor om hierin als het ware naast je cliënt te staan. Zodat je niet tegenover elkaar staat, maar sámen kijkt naar wat er op tafel ligt, naar het speelveld. Binnen de kaders van dat speelveld zoek je dan naar zo veel mogelijk keuzevrijheid voor je cliënt. Vaak zeggen we het WAT staat vast, dat zijn de wetten en de kaders, daar valt meestal niet aan te tornen. Maar het HOE, hoe je het gaat invullen, daar zijn verschillende mogelijkheden voor en daar heeft je cliënt de keuze.

Het speelveld staat vast, en óp het speelveld is kun je samen met je cliënt kijken wat het beste bij hem past. Deze twee combineren voelt soms als balanceren en vraagt heel wat oefening; Richt je je voornamelijk op de kaders, dan raak je je cliënt snel kwijt. Richt je je voornamelijk op de relatie, dan is er wel een fijn gesprek maar helaas leidt dit vaak niet tot het gewenste resultaat. De kunst is om beide te verenigen, om daar de balans in te vinden: duidelijk op de kaders en zacht op de relatie.Dan voer je een eerlijk én motiverend gesprek, en daar help je de ander het meeste mee.

Wil jij ook leren hoe je dit doet in de praktijk? Volg dan de training Motiverende gespreksvoering of neem hier contact op met Joyce Bakker voor maatwerkadvies.

Dit artikel is geschreven door Joyce Bakker, mei 2023

Vrijwel alle hulpverleners komen ze tegen: cliënten die steeds vaker dingen vergeten, moeite hebben om in actie te komen, of om – eenmaal in actie –, vol te houden en door te zetten.

Daarnaast zijn er cliënten die het lastig vinden om hun impulsief gedrag te reguleren, of het nu gaat om hun emoties of impulsaankopen. Dit gedrag wordt vaak uitgelegd als ongemotiveerd. Het stempel ‘Ongemotiveerd’ of ‘Niet-Willen’ is dan snel gegeven.

In de afgelopen jaren is er veel wetenschappelijke kennis beschikbaar gekomen over de impact van chronische stress op gedrag. Mede dankzij de neurowetenschappen is in het publiek en sociaal domein duidelijk geworden dat chronische stress eraan bijdraagt dat inwoners minder goed worden in toekomst- en doelgericht gedrag.

De stresssensitieve aanpak houdt daarbij rekening met de gestapelde en langdurig stress die ontstaat door schulden, armoede en andere problemen. Dat kan tijdelijk vragen om wat meer ondersteuning in die periode van gestapelde stress.

Wanneer stress vermindert kan je cliënt gevolgen van keuzes beter overzien (financieel en sociaal) en zal de behoefte aan beloningen (om even aan de misère te ontsnappen) minder worden.

Doordat je cliënt meer ademruimte krijgt ontstaat er meer ruimte om zaken aan te pakken, zijn leven op de rit te brengen en na te denken over vervolgstappen.

Dat perspectief geeft weer zin en motivatie voor de toekomst!

Wil je ook leren hoe jij je gesprekken effectiever voert? Wij leren je graag hoe stress inwerkt op het brein en doorwerkt in het gedrag van mensen. Met die kennis krijg je beter contact met je cliënt en boek meer voorgang in je gesprekken.
Lees meer over onze training stress-sensitieve dienstverlening of over onze workshop over de vicieuze cirkel van armoede-stress. Liever direct contact? Kijk dan hier.

Dit artikel is geschreven door Joyce Bakker, maart 2023

Mensen met geldzorgen hebben voortdurend het gevoel achter de feiten aan te lopen en in
veel opzichten is dat ook zo. Als je de eindjes niet meer aan elkaar kan knopen, de boel niet
rond krijgt, dan denk je daar de hele tijd aan. Dat geeft stress.

Door stress gaat het brein functioneren in de overlevingsstand – de stress-stand.

Dat zorgen direct invloed op de hersenen hebben blijkt uit onderzoek. De stress leidt tot
minder activiteit in de prefrontale cortex. En die activiteit heb je nou net nodig bij het stellen
en bereiken van doelen.

Door de stress is iemand dus bezig de problemen van vandaag op te lossen. Maar om
schulden of andere complexe problemen op te lossen heb je juist een lange adem nodig. Dat
leidt tot de paradox:

De functies die je zo hard nodig hebt om uit de problemen te komen heb je onvoldoende
ter beschikking door de problemen.

Een gebied dat door stress juist actiever wordt is de orbito-frontale cortex. Vanuit dit gebied
komt het gevoel of iets prettig is of niet. En komen de signalen die voelen als beloning of
straf.

Het gevolg hiervan is dat die nieuwe jas, een lekker wijntje, gebakje, sigaretje en natuurlijk
die grote tv extra aantrekkelijk zijn. Jezelf belonen wordt nog belangrijker dan voor mensen
die geen (geld)stress hebben.

Het is als even ontsnappen uit de voortdurende stress.

Wat kun je hier nou mee in jouw praktijk, in jouw gesprekken? In de stresssensitieve
aanpak leer je hoe je jouw cliënt het beste helpt om voorbij de paradox te komen en zijn
leven weer op de rit te brengen.

Wil je ook leren hoe jij je gesprekken effectiever voert? Klik hier voor een training of neem hier contact op met Joyce Bakker.

Dit artikel is geschreven door Joyce Bakker, februari 2023